Geschiedenis

Nut & Uitspanning | Oudste harmonie van Schouwen-Duiveland

Harmonievereniging Nut & Uitspanning is het oudste burgerorkest van Schouwen-Duiveland en wellicht ook van Zeeland. Er bestaat wel een ouder orkest, maar dat is voortgekomen uit de voormalige schutterij, zoals zovele orkesten ontstonden in die tijd. De vereniging is opgericht op 22 juni 1873, vermoedelijk door 4 mannen, waarvan de precieze namen onbekend zijn en er alleen een oude foto bestaat…

1873 | Het moeten wel enthousiastelingen geweest zijn, die mannen van het eerste uur, om het in die armoedige tijd op te brengen een harmonie in stand te houden. Ze hadden er heel wat voor over. Door weer en wind liepen ze elke week naar Zierikzee om les, leergierig om de moeilijke techniek van het blazen te leren beheersen. Wanneer de dertien muzikanten dan moe van het lopen en het sjouwen met de instrumenten in de stad waren aangekomen, werden ze door de Zierikzeese jeugd begroet met “Daar zijn de Duitse muzikanten weer”. Duitse muzikanten, zo werden de straatmuzikanten toentertijd genoemd. De leraar van dit geestdriftige gezelschap was Sjoerd Klimmerboom. Hij leefde intens mee met zijn leerlingen en daarom was het voor hem vanzelfsprekend dat hij later, om de 14 dagen, zelf de voetreis naar Zierikzee ondernam en zodoende de kilometers met de muzikanten deelde.

Voor zover bekend, verscheen het eerste persbericht, namens Nut en Uitspanning, in de Zierikzeesche Nieuwsbode in 1876.

Uit een bewaard gebleven schuldbekentenis uit 1874 bleek dat de vereniging de leden geld leende, om zelf hun instrument te kopen. De eerste dirigenten waren de dorpsonderwijzers C. Borstelaar en L.K. Kluit. Er werd een streng beleid gevoerd. Een uit 1881 daterend reglement heeft het zelfs over geldboetes, wanneer er sprake was van weerspannigheid of te laat komen op een repetitie.

Door de geschiedenis van N&U loopt als een gouden draad de familie Everwijn; zij zijn vanaf het begin onafgebroken met het wel een wee van de muziekvereniging verbonden geweest. H.J. Everwijn gaf als 18-jarige jongen de stoot tot de oprichting en werd op deze jeugdige leeftijd gekozen tot president. Hij was dat tot 1923 en van 1908 tot 1922 tevens dirigent.

Daarna kwamen achtereenvolgens J.P. en K.W. Everwijn de dirigeerstok hanteren.

1922 | De harmonie had steeds goede muzikanten in haar gelederen; veel zelf opgeleide muzikanten vervolgden hun weg naar het conservatorium, waarna zij alle zeer succesvol werden. Op concerten en festivals, waar veelvuldig aan werd deelgenomen, haalde men vele prijzen weg. Volgende de legendarische bassist D.J. Telle, vanaf 1917 lid van N&U, maakt je op zo’n dagje uit van alles mee. De ene keer belandde het gezelschap tijdens een concours in een café; een andere keer kregen ze van de jury te horen: “Een harmonie met 1 piccolo en 2 klarinetten is eigenlijk geen harmonie”, maar ze haalden desondanks nog een prijs.

1928 | Vanaf de eerste concoursdeelname, ging het alleen maar beter met de vereniging. Het eerste concours, op 5 juni 1922 in Noordgouwe, kwam het orkest o.l.v. J.P. Everwijn uit in de 4e afdeling. Met een eerste prijs en promotie werd deze afdeling voorgoed verleden tijd. Nog geen 6 jaar later, tijdens het concours in Renesse, kwam het orkest al uit in de 1e afdeling, waarna nógmaals promotie en een eerste prijs werd afgedwongen. Ook de jaren hierna bleef Nut en Uitspanning excelleren qua niveau (6 opeenvolgende deelnames in de 1e afdeling).

1934 | Een topprestatie in 1933 zorgde ervoor dat Nut en Uitspanning vanaf 1934 uitkwam in de afdeling Uitmuntendheid.

1959 | Eind jaren ’50 van de 20e eeuw kwamen een aantal leden op het idee om, naast het geven van concerten en loopoptredens, ook actief te zijn in een boerenkapel. Onder leiding van Leen Braber en later Stoffel Duinhouwer werd de boerenkapel van N&U opgericht, die later de naam ‘De Gruttenpikkers’ zou krijgen. Ze musiceerden in boerenoveralls en klompen; later veranderde dit kledingvoorschrift nog een aantal keer.

1970 | In 1970 hielden van leden van Nut en Uitspanning een grote uniformenactie, die het mogelijk maakte om de muzikanten in uniforme kleding te laten verschijnen. De bevolking van Zonnemaire heeft altijd intens met z’n muziek meegeleefd. Als N&U financieel wat krap zat, werd er gul gegeven. Zo gaf Zonnemaire in 1949 maar liefst ƒ 5.000, en na de stoelenactie in 1957, konden afgezien van stoelen, zelfs nog lessenaars worden aangekocht. Zo werden ook de eerste uniformen van de vereniging gefinancierd. Op 29 mei 1970 traden ze er voor het eerst in op.

1973 | De financiële actie van 1972, t.b.v. het 100-jarige jubileum van Nut en Uitspanning sloeg alles. Een verloting en een bazar brachten bij elkaar ƒ 26.200 op. De jubileumcommissie wilde het geld bij elkaar hebben om, ter gelegenheid van het eeuwfeest, het orkest een volledig nieuw instrumentarium aan te bieden. 20.000 loten werden aan de man gebracht, met als eerste prijs een reis naar Mallorca voor 2 personen. Vooral de Boerenkapel, onderdeel van N&U, heeft zich ingezet voor de lotenverkoop; 6 weken lang gingen zij, muziek spelend, de Westhoekse campings af. Een unieke droom werd verwezenlijkt, aldus voorzitter J. Stoel. Daar bovenop kwam nog eens een Koninklijke onderscheiding: in opdracht van Hare Majesteit de Koningin was aan de vereniging de erepenning van verdienste toegekend.

1974 | Sinds de jaren ’70 marcheert Nut en Uitspanning jaarlijks door de straten van Scharendijke, tijdens de Straô. Inmiddels traditie voor Scharendijke, zo ook voor N&U. Jaarlijks leiden zo’n 40 muzikanten en 40 Zeeuwse paarden met ruiters de parade door het Schouwse dorp.

.

1983 | Nog niet zo oud als het harmonie-orkest, is de drumband. Deze werd in 1977 opgericht door dhr. M.C.M. Rievers, even-eens instructeur van de drumband. De drumband poseren hier gezamenlijk met toenmalig de tambour-maître, ter gelegen-heid van het 110-jarig bestaan van de vereniging. De leden dragen hier met trots de nog relatief nieuwe uniformen.

1992 | Op onderstaande foto ziet u Nut en Uitspanning bezig een 1e prijs te behalen met maar liefst 288 punten op het concours te Veldhoven, in de Eerste Afdeling Harmonie, met de nummers A Little Concertsuite en La Storia. Het orkest stond onder leiding van Gerrit Voogd.

1998 | In 1998 bestond Harmonievereniging Nut en Uitspanning 125 jaar, wat gevierd werd met een op 12 en 13 juni gehouden muziekfestijn. Diverse topkorpsen uit de Nederlandse harmonie-, fanfare- en brassbandwereld leverden hun bijdrage. Het feest vond plaats in een grote tent op het sportveld. Voorzitter Heleen Goemans was verheugd te melden dat het gelukt is om de Koninklijke Marechaussee Kapel op vrijdagavond naar Zonnemaire te halen. Uniek, want het van oorsprong trompetterkorps speelt als eerste en enige militair orkest in Nederland in brassbandbezetting. Het was Ton de Vlieger die dankzij zijn goede contacten met de militaire muziekkorpsen de Kapel naar Zonnemaire kreeg.

Zaterdagmiddag was het de beurt aan Nut en Uitspanning zelf, al twee jaar onder leiding van Stephan Krekelberg, wie van de leden niets anders dan lof krijgt: “We bewonderen vooral het geduld van de Kapellenaar. Hij is te vergelijken met ‘Den Directeur’ van vroeger, maar gewoon één van ons.” Het harmonieorkest mocht een uur lang bewijzen dat zij niet voor niets uitkomen in de klasse Uitmuntendheid van de Koninklijke Nederlandse Federatie van Muziekverenigingen, de KNFM.

Het streven om kwalitatief hoogwaardige orkesten uit het hele land uit te nodigen, om het jubileum van N&U op te komen luisteren, is goed gelukt. Brassband Excelsior, uitkomend in de hoogst haalbare afdeling binnen de KNFM en Fanfare De Hoop, met de hoogste score ooit in de vaandelafdeling stonden fier op het programma van deze dag.

.

2000 | De eerste paar concertwedstrijden waaraan N&U deelnam, behaalde het orkest telkens een eerste prijs en promoveerde het uiteindelijk naar de afdeling Uitmuntendheid. Tijdens het derde KNFM-concours waaraan Nut en Uitspanning deelnam, in november 1999, kreeg het orkest gemiddeld 83,3 punten van de jury, goed voor het hoogste aantal in de middenklasse, sectie harmonie. Het leverde N&U het erediploma 2000 op.

Als gevolg van deze prestatie, kwam bij de secretaris, eind december 1999, een bijzondere uitnodiging op de deurmat: Nut en Uitspanning werd uitgenodigd om deel te nemen aan het Topconcours in Zutphen. Met plezier, blijheid en trots werd deze mededeling bij de muzikanten ontvangen: samen met 5 andere orkesten mochten zij gaan strijden om de Nationale titel.

Nut en Uitspanning werd derde, een topprestatie van formaat. De jury gaf 82 punten voor het werk Space Man van Jean Kesteman. De loting bepaalde dat N&U tijdens de concoursdag als laatste moest optreden. Daardoor kon het orkest twee toegiften verzorgen, waarop het publiek veranderde in een swingende massa.

2001 | Zo rond de millenniumwisseling kreeg toenmalig dirigent Stephan Krekelberg het briljante idee om de leerlingen voor het harmonieorkest in onderling verband samen te laten spelen. Zo ontstond de Minimonie. Het eerste optreden van de Minimonie, bestaande uit leerlingen en ondersteunende leden uit de harmonie, was tijdens de jaaruitvoering.

2006 | Ook de intocht van de Avondvierdaagse wordt jaarlijks opgeluisterd door de harmonie en de drumband. Een rondgang, over de rotonde en langs de haven van Zierikzee eindigt altijd op het Havenplein, waar de mensenmassa gigantisch is. De aankondiging van de presentator door de microfoon en het marcherend spelen van een mars zet Nut en Uitspanning dan toch weer voor een groot publiek in de schijnwerpers.

Zo kopte de regionale krant in 2006: “Intocht avondvierdaagse met prachtshow Nut en Uitspanning”.

2011 | In 2011 werd het onder leiding van Arjan Muller eerste wedstrijdresultaat behaald door het harmonieorkest. Tijdens het IJsselmonde Festival in Rhoon, op 5 november 2011, kreeg het orkest van de jury gemiddeld 80,5 punten voor de beoordeelde werken Cry of the Falcon en Homage, goed voor een eerste prijs. Reactie van de jury: “Een prachtig orkest!”

2014 | In 2014 begeleidde Nut & Uitspanning voor de eerste keer in haar bestaan een van haar leerlingen tijdens een openbaar D-examen van de Zeeuwse Muziekschool. Hans de Munnik (17) speelde met begeleiding van het harmonieorkest het eerste deel uit Neruda’s trompetconcert en het Concierto de Aranjuez, waarmee hij slaagde met lof!

2018 | Ter nagedachtenis aan de Watersnoodramp in 1953 heeft Nut & Uitspanning door Leon Vliex een compositie laten maken: Forces of the Sea, waarin de brute kracht van de zee, de kracht van verbondenheid van mensen, maar ook hun veerkracht en aantrekkingskracht tot de zee duidelijk naar voren komen. Het Watersnoodmuseum te Ouwerkerk nodigde het orkest uit om dit muzikaal monument (en meer) te spelen tijdens de afsluiting van de driedaagse herdenking.

Wegens het grote succes, mocht Nut & Uitspanning dit huzarenstukje tijdens de 70-jarige herdenking in 2023 nogmaals opvoeren, ditmaal in een muziektheaterproductie en uitgebreid tot een projectorkest! Dit herdenkingsconcert, en openingsconcert van het 150-jarige jubileumjaar, zou ook direct het afscheidsconcert van dirigent Arjan Muller zijn.

2023 | In 2023 bestaat Nut & Uitspanning 150 jaar. We gaan geschiedenis schrijven – letterlijk en figuurlijk…